Czym jest choroba psychiczna?

Choroba psychiczna jest niezwykle ciekawym problemem poznawczym. Czym jest? Jaka jest jej istota?

Pojawiające się w tym kontekście pojęcie „choroby” sugeruje, że dotyczy ona pewnego materialnego fenomenu, że chore są konkretne narządy, czy komórki. Z jednej strony prowadzi się badania nad poziomem dopaminy w mózgu, co mogłoby sugerować, że chorujący psychicznie cierpią z powodu pewnych zjawisk somatycznych. Jednak z drugiej strony, podczas kwalifikacji do hospitalizacji właściwie nikt nie bada chorego pod kątem aktywności jego mózgowych neuroprzekaźników. Dostrzegamy zatem pewien paradoks, tzw. choroba psychiczna okazuje się tajemnicą.

„Choroba psychiczna” według niektórych badaczy jest wyłącznie „metaforą”. Jest pewną etykietą, którą oznaczamy zachowania nie mieszczące się w ramach społecznie akceptowalnych granic. W diagnozie „choroby psychicznej” kluczową rolę odgrywają bowiem nie objawy wytwórcze (omamy, urojenia itp.), lecz właśnie zachowania. Jeśli ktoś przez wiele lat twierdziłby, że jest czwartą osobą boską i codziennie rano szedłby do pracy, zawoził dzieci do przedszkola, a wieczorem oddawał się lekturze, to nikt nie umieściłby go w szpitalu psychiatrycznym. Dopiero wówczas, gdyby wyrzucił przez okno telewizor odpowiednie służby mogłyby się nim zainteresować.

Odmienne zachowanie jest zatem początkiem tego, co nazywamy diagnozą choroby psychicznej. Dopiero w trakcie terapii nasz bohater ujawniłby, że uważa się za czwartą osobę boską, co w połączeniu z dziwacznym zachowaniem byłoby podstawą do diagnozy psychozy schizofrenicznej. Jeśli natomiast wyrzucenie telewizora przez okno miałoby swoje źródło w agresji spowodowanej nienawiścią do telewizji jako medium społecznego przekazu, to najprawdopodobniej po podaniu leków uspokajających wypuszczono by naszego bohatera do domu.

Widać więc wyraźnie, że diagnoza psychiatryczna nie opiera się na takich badaniach, jakie znamy z innych dziedzin medycyny. Gdy mamy chore nerki, robią nam badanie moczu, gdy jest podejrzenie chorób płuc – zdjęcie rentgenowskie. Jednak w powszechnej diagnozie psychiatrycznej nie ma odpowiednika badania moczu czy rentgena. Na czym wobec tego opiera się diagnoza psychiatryczna?

Podstawą stwierdzenia choroby psychicznej jest interpretacja. Od strony czysto medycznej właściwie trudno jest mówić o chorobie. Niezwykłe natomiast jest to, że gdy pacjent uzna siebie za chorego, to zaczyna zdrowieć, a jego objawy wytwórcze ustępują. W tym sensie nazwanie pewnych zachowań i przeżyć chorobą jest etapem na drodze zdrowienia. W chorobie psychicznej nie ma organu, który należałoby uznać za chory, lecz konieczne jest zinterpretowanie tego konglomeratu przeżyć i wydarzeń jako choroby. Prowadzi to do odcięcia się od nich i krytycznego dystansu. Nie zmienia to jednak istoty rzeczy – choroba psychiczna jest raczej bliższa metaforze, niż chorobie somatycznej.